Doskonalenie zarządzania usługami publicznymi i rozwojem w jednostkach samorządu lokalnego (gminach i powiatach)
Strona główna
Usługi społeczne
Usługi techniczne
» Transport
» Gospodarka mieszkaniowa
» Gospodarka komunalna
Rozwój instytucjonalny
Efektywność energetyczna
Współpraca JST-NGO
Współpraca między JST
Dialog społeczny
SMUP
Mapa Praktyk
Inne bazy danych
Publikacje i dokumenty
Portal jst.org.pl

1.664.985
gości odwiedziło nas
od 1 kwietnia 2008 r.


 Usługi techniczne : Gospodarka komunalna
Współpraca transgraniczna samorządów lokalnych w rewitalizacji miejskiego dworca kolejowego oraz jego adaptacji dla potrzeb mieszkańców i organizacji pozarządowych

.:   Skrót i Metryka -> Pełna prezentacja -> Załączniki   :.


Opis sytuacji przed wdrożeniem
Budynek dworcowy w Drawsku Pomorskim do niedawna nie spełniał praktycznie żadnych funkcji dla podróżnych. Brak było kas, poczekalni, większość pomieszczeń było zamkniętych. Jedynie część dworca, hala magazynowa, była dzierżawiona przez sklep meblowy. Cały obiekt wymagał pilnego remontu (patrz załącznik). W latach 2007 – 2008, już po przejęciu dworca przez gminę wykonano w nim drobne naprawy i prace konserwacyjne, udostępniono też podróżnym poczekalnię. Budynek jednak będąc bramą do miasta i gminy nadal pozostawiał na podróżnych bardzo negatywne wrażenie, był opuszczony i zdegradowany. W 2009 r. rozpoczęto projekt jego rewitalizacji i wszystko się zmieniło.
Opis ogólnego podejścia i szczegółowych zadań

     Drawsko Pomorskie leży przy linii kolejowej z Runowa Pomorskiego do Szczecinka, jest to linia przebiegająca przez środek Pojezierza Pomorskiego, określana jako „krajobrazowa”. Linią tą kursuje dziennie 6 pociągów w obie strony. Kilkoma z nich można dojechać bezpośrednio do Szczecina. Linia ma znaczenie lokalne, a w sezonie letnim - turystyczne. Dworzec w Drawsku Pomorskim swoją świetność już dawno miał za sobą, od wielu lat był zamknięty i praktycznie nie pełnił żadnej funkcji. Jego właścicielem było PKP S.A., zadłużone w gminie z tytułu podatku od nieruchomości. Władze miasta postanowiły coś z tym zrobić, nie chcąc dopuścić do dalszej degradacji budynku i chcąc przywrócić jego funkcję.

     Po negocjacjach, w dniu 16.01.2006 r. podpisano pomiędzy Urzędem Miasta a PKP S.A. Oddziałem Gospodarowania Nieruchomościami w Szczecinie protokół uzgodnień dotyczący przeniesienia na rzecz Gminy Drawsko Pomorskie w zamian za zobowiązania podatkowe (podatek od nieruchomości wraz z odsetkami) nieruchomości obejmującej prawo własności budynku dworcowego obciążonego umową najmu lokalu mieszkalnego wraz z dobudowanym budynkiem magazynowym oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej. Aneks do protokołu zawierał m.in. oświadczenie  o wyrażeniu zgody na ustanowienie nieodpłatnego użytkowania na rzecz Spółek PKP tj. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.,  Telekomunikacji Kolejowej Sp. z o.o. i PKP Energetyka Sp.   z o.o. polegającego na nieograniczonym czasowo, nieodpłatnym dostępie prawa eksploatacji oraz konserwacji uzbrojenia podziemnego i instalacji wewnętrznych tych spółek oraz pomieszczenia nastawni, znajdujących się na przekazywanej nieruchomości oraz na zapisanie tych praw w dziale III księgi wieczystej.

     Ponadto w tym samym dniu zawarto akt notarialny dotyczący umowy przeniesienia prawa wieczystego użytkowania i własności budynków stanowiących odrębną nieruchomość celem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. Pozostała do uregulowania sprawa gruntu. W dniu 05.12.2007 r. Wojewoda Zachodniopomorski wyraził zgodę na darowiznę nieruchomości, w dniu 07.01.2008 r. podpisano z PKP S.A. protokół w sprawie nieodpłatnego nabycia na własność gminy Drawsko Pomorskie dworca. W dniu 28.01.2008 r. sporządzono akt notarialny dotyczący umowy darowizny własności działki gruntu zabudowanej budynkiem dworca (zamiana użytkowania wieczystego w prawo własności). Zakończono na tym sprawy formalne, dworzec stał się własnością gminy.

     W międzyczasie wykonano na dworcu drobne remonty i udostępniono podróżnym poczekalnie. Ale teraz przed władzami gminy stało nowe zadanie. Przy niewielkim natężeniu ruchu, dworzec nie mógł spełniać tylko i wyłącznie swojej dawnej roli, służąc podróżnym. Spółki kolejowe nie były zainteresowane nawet otwarciem na nim kasy. Trzeba było wymyślić jego nowe przeznaczenie i przede wszystkim pozyskać środki na remont. Komercyjne przeznaczenie budynków dworcowych było niemożliwe, brak było chętnych na najem powierzchni, trudniej też byłoby uzyskać wsparcie z funduszy zewnętrznych. Budynek musiał spełniać funkcje publiczne.

     Znaleziono rozwiązanie, wymyślono koncepcje „dworca ekologicznego”. Pomysł z powodzeniem sprawdził się wcześniej w Niemczech. Postanowiono więc zrealizować wspólny projekt z niemiecką gminą Schorfheide. W dniu 18 marca 2009 r roku podpisano porozumienie partnerskie, którego przedmiotem było ustalenie zasad i procedur współpracy oraz wzajemnych praw i obowiązków partnerów. Porozumienie określało m.in.:
1) wymogi odnoszące się do prawidłowego zarządzania przez partnerów środkami dofinansowania z EFRR,
2) warunki zwrotu środków dofinansowania nieprawidłowo wydatkowanych,
3) podział zadań,
4) odpowiedzialność partnerów,
5)  warunki odzyskania kwot nieprawidłowo wypłaconych,
6) budżet i płatności.

     Polska część projektu to „Rewitalizacja i zmiana funkcji dworca kolejowego w Drawsku Pomorskim”. Po stronie niemieckiej miano zrewitalizować podobny dworzec w miejscowości Groß Schönebeck. W dniu 30.03.2009 r. złożono wniosek o dofinansowanie projektu, a  22 maja 2009 r. podpisane zostało porozumienie kooperacyjne zawarte pomiędzy Fundacją Nauka dla Środowiska z siedzibą w Koszalinie, Klubem Przyrodników z siedzibą w Świebodzinie i NaturSchutzFonds Branderburg z siedzibą w Poczdamie, podmiotów, które wyraziły wolę uczestniczenia w projekcie.

     W dniu 13.08.2009 r. zostały przyznane środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na wsparcie projektu. Dofinansowanie określono na poziomie 85%, czyli na kwotę 1 010 396 euro, z czego na stronę polską przypadła kwota 445 620,39 euro. Całkowity budżet projektu określono na kwotę 1 458 378,49 euro. Pozostałą część wyłożono z budżetów obu samorządów (patrz załączniki). Powodem wspólnej realizacji projektu było przekonanie, że razem łatwiej osiągnięty zostanie cel. Uzyskano wysokie dofinansowanie, a przy przygotowaniu koncepcji projektu wykorzystano duże doświadczenie NaturSchutzFonds Branderburg w użytkowaniu i tworzeniu tzw. „dworców ekologicznych”. Idea „dworców ekologicznych” wynikała z podobnego położenia obu gmin. Znaczną część tych gmin zajmują obszary sieci Natura – 2000, oraz inne objęte ochroną. Obie gminy są gminami turystycznymi. Gmina Drawsko Pomorskie leży na Pojezierzu Pomorskim, którego częścią jest Drawski i Iński Park Krajobrazowy.

     W pierwszej fazie projektu przeprowadzono inwestycję, której celem była modernizacja obiektów i rewitalizacja i ukształtowanie ich otoczenia. W Drawsku Pomorskim przeprowadzono remont wszystkich pomieszczeń na parterze budynku oraz o niezbędne pomieszczenia w piwnicy (ogrzewanie, przewody kanalizacyjne itp.), ponadto renowację fasad na wysokości pierwszego piętra, klatek schodowych prowadzących do mieszkań, pokrycie dachowe nad mieszkaniami oraz instalację przyłączy. Przeprowadzono również prace rewitalizacyjne otoczenia obejmujące między innymi odnowę nawierzchni dróg i chodników i częściowe zazielenienie. Stworzono dodatkowe miejsca postojowe oraz przystanki autobusowe.

     Oprócz obu gmin w projekcie uczestniczą po stronie niemieckiej NaturSchutzFonds Branderburg (Brandenburski Fundusz Ochrony Środowiska) i Rezerwat Biosfery Schorfheide. Po stronie polskiej Wydział Terenowy I Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie, Fundacja Nauka dla Środowiska z Koszalina i Klub Przyrodników ze Świebodzina. Niemiecki Fundusz jest użytkownikiem dworców ekologicznych w Chorin, Warnitz i Melchow. Po realizacji projektu będzie również odpowiadał za dworzec w w  Groß Schönebeck. Ale odpowiada on w projekcie również za inną równie ważną jego część.

     Dla współpracujących gmin szczególne znaczenie ma organizacja wymiany uczniów, której tematyka  dotyczy aspektów ochrony środowiska. NaturSchutzFonds i kierownictwo Rezerwatu Biosfery we współpracy z Klubem Przyrodników, Fundacją Nauka dla Środowiska przejęły opiekę merytoryczną nad tymi działaniami. Wymiany uczniowskie odbywają się regularnie. Ponadto raz do roku organizowane są w ramach projektu spotkania młodzieży zainteresowanej ochroną przyrody. Uczestnicy tych spotkań rekrutują się również z terenu innych gmin, aby nie zawężać możliwości udziału ewentualnie innej zainteresowanej młodzieży z regionu. Wyniki prac z uczestnikami spotkań prezentowane będą regularnie w formie wystawy uczniowskiej na dworcu w Drawsku Pomorskim.

     Kolejnym aspektem współpracy organizacji ekologicznych jest wymiana naukowa oraz pracownicza. Będzie ona miała formę regularnie odbywających się specjalistycznych konferencji, wyjazdów studyjnych lub wymian pracowniczych. Planowana jest przynajmniej jedna większa impreza specjalistyczna poruszająca tematy będące szczególnie interesującymi dla wszystkich partnerów lub dotycząca wspólnych projektów jak np. ochrona mokradeł. Impreza odbywać się będzie rotacyjnie, jej wyniki prezentowane będą na obu dworcach. Wymiana pracowników oraz mniejsze warsztaty obywać się będą częściej i mogą obejmować dłuższe okresy czasowe.
Kooperujące ze sobą organizacje ekologiczne planują przeprowadzić ponadto następujące przedsięwzięcia:
- planowanie i przeprowadzenie wspólnych projektów ochrony gatunkowej
- skoordynowana promocja obszarów Natura 2000
- organizacja działań w zakresie turystyki ekologicznej.

     Dworzec kolejowy w Drawsku Pomorskim otwarto uroczyście po rewitalizacji w dniu 03.11.2011 r. Na nowym dworcu znajduje się poczekalnia dla podróżnych, biuro informacji turystycznej, sala do organizacji wystaw, sala konferencyjna mogąca pomieścić ponad 100 osób, biura Fundacji Nauki dla Środowiska i Klubu Przyrodników, nadal uczestniczących w projekcie i pomieszczenia Referatu Promocji Urzędu Miasta. Miasto przydzieliło ponadto do obsługi obu organizacji ekologicznych pracownika Referatu Rolnictwa i Ochrony Środowiska mającego pomóc i skoordynować wspólne działania w projekcie (patrz załączniki).

     Na uwagę zasługuje tu przeniesienie informacji turystycznej do budynku dworca. Mieści się ona obecnie przez to w bardzo dobrej lokalizacji, dotychczas była zlokalizowana na obrzeżach szlaków komunikacyjnych i dysponuje dużym i wygodnym pomieszczeniem. Łatwiej jest dotrzeć do ewentualnych turystów przyjeżdżających pociągiem lub autobusem na przystanek przy dworcu. W ramach projektu zostały wydane również wysokiej jakości dwujęzyczne publikacje promujące region. Dworzec w Drawsku jest punktem wyjścia dla 5 tras rowerowych, tras pieszych oraz trasy kajakowej na rzece Drawie.

     W udostępnionej w budynku dworca Sali wystawowej są już i będą w przyszłości organizowane wystawy obejmujące następujące tematy:
- przedstawienie obu gmin partnerskich,
- przedstawienie obszarów chronionych w regionie i działań organizacji
ekologicznych,
- wystawa na temat nietoperzy,
- wystawy czasowe na rożne tematy związane z turystyką ekologiczną, ochroną środowiska, dziedzictwem kulturowym itp.

     Wszystkie informacje dostępne są w języku polskim, niemieckim i częściowo angielskim. Wystawa jest punktem wyjścia do poznawania zabytków i ciekawostek w obydwu gminach i obszarów chronionych po obydwu stronach granicy. Dworzec w Drawsku już dzisiaj zasługuje w pełni na miano „dworca ekologicznego”.

Rezultaty wdrożenia narzędzia

     Najważniejszym rezultatem opisanych działań jest oczywiście wyremontowany, przywrócony mieszkańcom i turystom dworzec kolejowy. Przeprowadzone prace modernizacyjne na dworcu i w jego otoczeniu przyczyniają się w sposób bezpośredni do:
- wzrostu atrakcyjności obiektów i ich otoczenia;
- wzrostu atrakcyjności ruchu kolejowego i zachowania połączeń kolejowych.
Poprzez przejęcie nowych funkcji publicznych, obiekty dworcowe stały się atrakcyjnymi bramami miasta i regionu oraz miejscem spotkań z gminą partnerska oraz jej mieszkańcami. Rewitalizacja dworców służy stworzeniu podstaw infrastrukturalnych do współpracy uczestniczących w projekcie organizacji ekologicznych. Poprzez przeniesienie swoich siedzib tudzież otwarcie przedstawicielstw na dworcach oba obiekty stały się centralnymi punktami, w których koncentrować będą się kwestie ochrony środowiska.

     Ważnym aspektem i rezultatem projektu jest edukacja ekologiczna mieszkańców obu gmin partnerskich, realizowana poprzez wymianę naukową, pracowniczą, spotkania młodzieży, czy tworzenie uczniowskich grup roboczych zajmujących się ochroną środowiska w obu gminach. W przypadku Drawska Pomorskiego projekt jest przykładem dobrego działania, zachęcającym inne gminy do naśladowania. Jest to o tyle istotne, iż na terenie Pomorza Środkowego istnieje wiele dworców o dużej wartości architektonicznej, które zatraciły swoją pierwotną funkcję. Sąsiedzka gmina Złocieniec wyraziła już zainteresowanie projektem i zamierza skorzystać z doświadczeń Drawska Pomorskiego.

Zasady równości płci
Program ten jest projektem neutralnym, nie naruszającym zasad równości w dostępie kobiet i mężczyzn do usług publicznych. Jego realizacja bezpośrednio wpływa na poprawę jakości życia mieszkańców gminy bez względu na płeć.
Współpraca ze społeczeństwem obywatelskim

     Istotnymi partnerami samorządu terytorialnego są przy realizacji podjętych w Drawsku działań organizacje pozarządowe. Należą do nich: Klub Przyrodników i Fundacja Nauka dla Środowiska.

     Klub Przyrodników jest stowarzyszeniem społecznym prowadzącym aktywną działalność na rzecz ochrony przyrody i edukacji ekologicznej społeczeństwa. Powstał w roku 1983, oficjalnie zarejestrowany został w roku 1989. Klub działa na terenie całej Polski ze szczególnym uwzględnieniem Polski zachodniej, siedziba mieści się w Świebodzinie. Dwa główne nurty działalności Klubu to ochrona przyrody i edukacja. Klub prowadzi działalność wydawniczą, publikując ogólnopolski kwartalnik naukowy "Przegląd Przyrodniczy" oraz serię "Monografie przyrodnicze". Dla członków Klubu 4 razy w roku wydawany jest biuletyn "Bociek". Rocznie nakładem Wydawnictwa Klubu Przyrodników ukazuje się kilkanaście pozycji książkowych.

     Jako jeden z głównych użytkowników dworca Klub Przyrodników posiada na jego terenie własne biuro. Jest to pierwsze przedstawicielstwo Klubu na Pomorzu Zachodnim. Pozostałe trzy znajdują się w województwie lubuskim. Głównym zadaniem Klubu jest przygotowywanie i prowadzenie projektów ochrony gatunkowej, organizacja specjalistycznych spotkań, konferencji i warsztatów jak również pozyskiwanie środków zewnętrznych na dalsze wspólne projekty. Odpowiada to w większej mierze głównym polom działania NaturSchutzFonds oraz Rezerwatu Biosfery. Klub będzie wspomagał również przygotowanie ofert edukacyjnych z zakresu ochrony przyrody w obu regionach. Podobnie jak NaturSchutzFonds Klub opiekuje się własnymi rezerwatami przyrody, co otwiera drogę do dalszych wspólnych działań i przedsięwzięć naukowych. Klub Przyrodników będzie brał również udział w przygotowaniu koncepcji przyszłych wystaw. Inicjacja nowych projektów z zakresu ochrony środowiska we współpracy z niemieckimi partnerami jest długookresowym celem kooperacji.

     Fundacja „Nauka dla Środowiska” jest niezależną organizacją pozarządową o charakterze non-profit. Organizacja skupia środowisko akademickie Politechniki Koszalińskiej oraz liderów społeczności lokalnych. Głównym celem Fundacji jest wdrażanie w życie idei zrównoważonego rozwoju przy optymalnym wykorzystaniu potencjału naukowo-badawczego i dostępnych zasobów lokalnych. Fundacja posiada na terenie dworca w Drawsku Pomorskim, podobnie jak Klub Przyrodników, swoje własne biuro. Fundacja ma nieco inny profil i wyspecjalizowała się w dziedzinie edukacji ekologicznej, pracy z młodzieżą oraz w naukowym podejściu do kwestii ochrony przyrody. Dlatego przejmuje ona w głównej mierze odpowiedzialność za opracowanie ofert edukacyjnych dla uczniów z terenu obu gmin i regionów oraz za wymianę naukową. Specjalistyczne konferencje, warsztaty ekologiczne i promocja to kolejne ważne aspekty, którymi Fundacja zajmie się we współpracy z NaturSchutzFonds i Rezerwatem Biosfery. Wzajemne wsparcie obu polskich organizacji ekologicznych na dworcu w Drawsku Pomorskim jest zagwarantowane nie tylko poprzez uwarunkowania przestrzenne na dworcu ale przede wszystkim dzięki zaproponowanym w porozumieniu kooperacyjnym formom współpracy i zapewnia w ten sposób bezkonfliktowy i zróżnicowany przebieg planowanych projektów.

Zalecenia dla instytucji zainteresowanych replikacją

     W Drawsku Pomorskim udało się nie tylko przejąć na własność niszczejący dworzec, ale też zmienić jego funkcję, jednocześnie pozostawiając niezbędną część budynku podróżnym. Niewielu samorządom się to udaje. Same pieniądze tu nie wystarczą. Co trzeba zrobić, żeby powtórzyć ten sukces ?

     Samo przejęcie budynku, zazwyczaj już zamkniętego i niszczejącego, albo w większych miastach wprawdzie otwartego, ale w stanie często tragicznym wymaga cierpliwości i długich negocjacji z PKP. Zależy to często od dobrej woli decydentów spółek kolejowych. Trudno na tym etapie znaleźć jednoznaczną receptę. Jeżeli jednak samorząd stanie się gospodarzem budynku dworca, powstaje kolejny problem, jak go zagospodarować. W małych miastach, przeznaczanie budynku na cele komercyjne jest często niemożliwe i w takim przypadku znacznie trudniej pozyskać pieniądze na jego remont.

     Wydaje się, że w takiej sytuacji samorząd Drawska znalazł właściwe rozwiązanie. Skorzystano z doświadczeń niemieckich i zrealizowano wspólny projekt z gminą naszych sąsiadów – dworzec ekologiczny. Na projekty związane z edukacją ekologiczną i szeroko rozumianą ochroną przyrody znacznie łatwiej pozyskać środki. Łatwiej też pozyskać je wspólnie z niemieckim partnerem.
Co trzeba więc w tym wypadku zrobić:
1. Opracować, pomysł, koncepcję zagospodarowania budynku.
2. Znaleźć partnera po stronie niemieckiej, pozostało tam jeszcze wiele miast z podobnie jak u nas zniszczonymi budynkami dworcowymi.
3. Alternatywnie zrealizować projekt samemu, nawiązując współpracę z organizacjami niemieckimi, będącymi użytkownikami takich obiektów, korzystając z ich doświadczeń, lub z samorządem Drawska, przejmując wypracowane tu rozwiązania i pomysły.
4. Nawiązać kontakt z polskimi organizacjami pozarządowymi, zabezpieczając sobie potencjał naukowy, niezbędny przy realizacji projektu i ewentualnych współgospodarzy przejętego obiektu.
5. Pozyskać środki zewnętrzne na remont i rewitalizację dworca.
6. Utrzymywać projekt przy życiu, powodując, że przejęty budynek podobnie jak w Drawsku stanie się naprawdę zalążkiem niewielkiego centrum edukacji ekologicznej.

.:   Skrót i Metryka -> Pełna prezentacja -> Załączniki   :.

 Doskonalenie zarządzania usługami publicznymi
i rozwojem w jednostkach samorządu lokalnego
(gminach i powiatach)
 Związek
Miast Polskich
Związek
Gmin Wiejskich RP
Związek
Powiatów Polskich