Postępujące zmiany społeczno - ekonomiczne, coraz szybszy postęp techniczno - informatyczny, wzrost stopy życiowej ludności, rozwój i osiągnięcia medycyny, przyczyniają się do wydłużenia życia ludzkiego. Konsekwencją tego jest wzrost liczby osób w podeszłym wieku, u których spadek zdolności adaptacyjnych w wymiarze biologicznym, psychospołecznym oraz postępujące ograniczenie samodzielności życiowej skutkuje nasileniem się zależności od otoczenia.

Sytuację demograficzną gminy Śrem w ostatnich latach można określić jako stabilną.
Na początku 2006 roku liczba mieszkańców wynosiła 40.089, przy czym blisko 24% stanowiła ludność wiejska. Ludność gminy systematycznie wzrasta, na dzień 31.12.2010 wynosi 40.333 mieszkańców. W strukturze wieku ludności przewidziany jest  znaczny wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym - w mieście do około 12%,  na wsiach do około 16%. Tendencja ta oraz skutki wykluczenia społecznego osób starszych, niepełnosprawnych, przewlekle chorych powinny przekładać się na skuteczność i efektywność udzielanej
im pomocy  opiekuńczej. Wobec znacznej  ilości osób wymagających wsparcia oraz  różnorodności ich potrzeb pojawiła się konieczność stworzenia systemu, który pozwoliłby na profesjonalizację usług opiekuńczych oraz wypracowanie standardów usług ukierunkowanych na kompleksowe zaspakajanie potrzeb tych osób, które wymagają pomocy.

Opieka nad człowiekiem starszym, przewlekle chorym, niepełnosprawnym w gminie Śrem jest oparta na wzajemnym współdziałaniu podmiotów świadczących usługi w sektorze opieki zdrowotnej, pomocy społecznej i organizacji pozarządowych. Kierunkiem takiego współdziałania jest dążenie do organizacji takiej  opieki, która umożliwi jak najdłuższe funkcjonowanie w warunkach domowych, co  ma  również niebagatelne znaczenie ze względów ekonomicznych.

Z punktu widzenia  OPS w Śremie, jako jednostki wydatkującej publiczne środki ważne jest, aby były one wydawane racjonalnie (efektywnie) oraz na odpowiednim poziomie (jakość). Biorąc pod uwagę średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej można stwierdzić, iż usługi opiekuńcze świadczone w miejscu zamieszkania usługobiorcy można traktować jako alternatywę dla domów pomocy społecznej.

Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie realizuje nowatorskie rozwiązania w zakresie organizowania i świadczenia usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, na które z powodu starzenia się społeczeństwa
i wydłużającego się średniego wieku życia rośnie zapotrzebowanie. Beneficjentami usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych jest ta sama kategoria osób: osoby samotne, które z powodu wieku, niepełnosprawności, choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych osób, a są jej pozbawione.

Świadczenie usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych dla mieszkańców gminy Śrem realizują osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym - psycholog, asystent osoby niepełnosprawnej, pedagog, pracownik socjalny, logopeda, fizjoterapeuta, rehabilitant, pielęgniarka, a celem ich działalności jest:

- aktywizacja społeczna osób w wieku poprodukcyjnym, niepełnosprawnych i poprawa jakości życia;

- pomoc w czynnościach związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego;

- zapewnienie usług dostosowanych do indywidualnych potrzeb,

-przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób starszych i niepełnosprawnych.

Zasady odpłatności za świadczenia zależą od władz gminy i dochodu netto usługobiorcy, a wysokość opłat zależy także od sytuacji osób ubiegających się o usługi.

Do nowatorskich działań realizowanych przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie należy  podniesienie kwalifikacji kadry zatrudnionej przy realizacji zadania, w ramach projektu systemowego „Aktywność się opłaca", współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, dotyczącego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VII. Promocja Integracji Społecznej. Działanie 7.1. Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji. Poddziałanie 7.1.1. Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej. W ramach projektu 26 osób uzyskało dyplom ukończenia studium policealnego Asystent Osoby Niepełnosprawnej.

Główną ideą pracy asystenta osoby niepełnosprawnej jest podnoszenie jakości życia osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, miejscem pracy asystenta jest środowisko domowe i najbliższe otoczenie osoby wymagającej wsparcia. Osobista asysta zapewnia optymalną realizację celów każdego aspektu procesu rehabilitacji. Ważnym elementem podejmowanych działań przez asystenta wobec osób starszych, niepełnosprawnych jest inicjowanie i utrzymanie wysokiej motywacji do aktywności w wprowadzeniu przez te osoby zmian we własnym życiu. Dzięki podniesieniu kwalifikacji przez osoby zatrudnione w Polskim Komitecie Pomocy Społecznej nastąpiła profesjonalizacja świadczonych usług. Jest to unikalne rozwiązanie i wykorzystanie możliwości POKL w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz ułatwiania dostępu do usług społecznych.

Realizowany program  pozwala osiągnąć unikalne rezultaty w formie:

- wzrostu liczby usługobiorców oraz liczby godzin usług, zgodnie z  zapotrzebowaniem;

- opłacalności ekonomicznej usług opiekuńczych w porównaniu z innymi rozwiązaniami np.domy pomocy społecznej;

- szerokiej dostępności usług i możliwości finansowania ze środków własnych gminyi środków zewnętrznych;

- dostosowania usług do indywidualnych potrzeb klienta;

- świadczenia wysokiej jakości usług, zaspokajających potrzeby na podstawowym i wyższym poziomie;

- zaoferowania nowych miejsc pracy dla osób świadczących usługi opiekuńcze;

-  aktywizacji i integracji osób niepełnosprawnych i starszych;

-  wspierania więzi międzypokoleniowych i poczucia odpowiedzialności młodszych pokoleń za opiekę nad starszymi i niepełnosprawnymi;

-  realizacji systemu wsparcia podnoszącego jakość życia, kształtowanie zdrowego stylu życia i utrzymanie kontaktów społecznych;

-  przybliżenia zbiorowości osób starszych i niepełnosprawnych oraz ukazanie jej kręgu w środowisku lokalnym.

Tabela 1. Porównanie średniego miesięcznego kosztu utrzymania osoby w domu pomocy społecznej 
na terenie gminy Śrem ze średnim miesięcznym kosztem usług opiekuńczych przypadających na jednego świadczeniobiorcę.

Źródło: Dane własne Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie

 Tabela 2. Realizacja zadań z zakresu wsparcia w formie usług opiekuńczych

Źródło: Dane własne Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie

Obowiązujące stawki za godzinę usług opiekuńczych zostały ustalone po przeprowadzeniu postępowania konkursowego i wynoszą:

Koszt 1 godziny w 2009:

Usług opiekuńczych - 9,25 zł

Specjalistycznych usług opiekuńczych -16,34 zł

Koszt 1 godziny w 2010:

Usług opiekuńczych - 9,80zł

Specjalistycznych usług opiekuńczych -17,39 zł

Na sfinansowanie uczestnictwa w studium policealnym Asystent Osoby Niepełnosprawnej w okresie od września 2009 do czerwca 2010 przeznaczono środki finansowe w kwocie 105 300,00 zł (finansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego). 

Projekt jest w pełni zgodny z zasadą równości kobiet i mężczyzn i nie narusza zasad równego dostępu obu płci do usług społecznych. Ośrodek Pomocy Społecznej przeprowadził analizę potrzeb świadczeniobiorców usług także pod  względem płci. Proponowane wsparcie obejmuje szeroki i zróżnicowany zakres, dążąc do zapewnienia wszystkim - zarówno kobietom jak i mężczyznom, niezbędnej pomocy. Tym samym przestrzegana jest polityka horyzontalna Unii Europejskiej w zakresie przestrzegania równości szans obu płci.

Skuteczne wdrożenie podobnego projektu, tak by usługi opiekuńcze stały się rzeczywistym środkiem do wprowadzenia korzystnej zmiany w sytuacji życiowej usługobiorcy, wymaga ich dostosowania do indywidualnych potrzeb klienta. W tym celu niezbędne jest przeprowadzenie badania zapotrzebowania na usługi na podstawie diagnozy środowiska lokalnego. Na terenie gminy Śrem konsultacje społeczne przeprowadzono za pomocą ankiet, a także bezpośrednich dyskusji grupowych i indywidualnych rozmów z mieszkańcami oraz specjalistami i samorządowcami.

Istotnym czynnikiem wpływającym na jakość usług opiekuńczych jest ich cena. Wybór oferenta w procedurze konkursowej skierowanej do organizacji pozarządowych daje gwarancję zachowania proporcji pomiędzy należytą jakością świadczonych usług, a ceną.     Ważnym elementem projektu jest też monitoring i ewaluacja prowadzonych działań. Usługi opiekuńcze, ze względu na swoją specyfikę są trudnym materiałem do ewaluacji. Proponujemy wykorzystanie narzędzia w postaci anonimowych ankiet, które w przypadku gminy Śrem dały informacje, czy rodzaj, wymiar, zakres usług jest dostosowany do zmieniającej się sytuacji życiowej usługobiorcy i czy pakiety usług opiekuńczych sprawdzają się w praktyce. Ponadto niezbędna jest systematyczna kontrola usług opiekuńczych z naciskiem na aspekt merytoryczny i techniczny ich świadczenia.