Realizacja zadań Urzędu Marszałkowskiego jako Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programie Operacyjnym (RPO) odbywa się w ścisłej współpracy z właściwymi władzami regionalnymi, lokalnymi, miejskimi i innymi władzami publicznymi, a także partnerami społeczno-gospodarczymi, w tym odpowiednimi podmiotami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie. Oczywiście nie można pominąć partnerów zajmujących się zagadnieniami z zakresu środowiska naturalnego oraz tych organizacji, które są odpowiedzialne za wspieranie równości kobiet i mężczyzn.

     Warto też zauważyć, iż tworząc RPO wprowadzono stanowisko Menedżera ds. Środowiska odpowiedzialnego za utrzymywanie bieżących kontaktów z przedstawicielami organów środowiskowych oraz organizacji ekologicznych. To właśnie z nimi w pierwszym rzędzie będą konsultowane kwestie środowiskowe, dotyczące przygotowania, oceny i realizacji poszczególnych przedsięwzięć. Funkcja ta została określona stosownymi zapisami w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Dolnego Śląska na lata 2007-2013 przyjętym przez Komisję Europejską.

     Aby uczynić zadość tym wyzwaniom zaproponowano dodatkową procedurę opiniowania projektów na etapie oceny formalnej przez organ ochrony środowiska (tj. Regionalnego Konserwatora Przyrody) oraz organizacje pozarządowe, w tym ekologiczne (za pośrednictwem ich przedstawiciela – członka Komitetu Monitorującego RPO WD). Procedura ta, np. w ramach wniosku o dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, realizowana jest więc przez Menedżera ds. Środowiska (Dział Koordynacji Zagadnień Środowiskowych w Departamencie Regionalnego Programu Operacyjnego UMWD) przy udziale przedstawicieli organizacji pozarządowych - ekologicznych oraz Regionalnego Konserwatora Przyrody. Projekty podlegające opiniowaniu przekazywane są drogą elektroniczną do stron opiniujących, które to zgodnie z zatwierdzoną procedurą powinny zająć stanowisko w terminie do 10 dni od dnia przesłania dokumentacji dotyczącej projektów. W przypadku, gdy w wymaganym terminie nie wpłyną żadne opinie, uznaje się, że projekt jest zgodny z polityką zrównoważonego rozwoju. Z kolei wszystkie zebrane opinie dotyczące projektu (pozytywne lub negatywne) przekazywane są do rozpatrzenia przez Zarząd Województwa. Tenże, dokonując strategicznej oceny, podejmuje decyzję o zgodności projektu z polityką zrównoważonego rozwoju regionu z uwzględnieniem opinii partnerów społeczno-gospodarczych oraz Menedżera ds. Środowiska.

     Procedura opiniowania projektu odbywa się według schematu wypracowanego z inicjatywy Urzędu Marszałkowskiego oraz skonsultowanego z organizacjami pozarządowymi. Schemat uwzględnia specyfikę działania Urzędu i powstał w oparciu o zasady jego funkcjonowania (patrz załącznik).

     Co składa się więc na samorządową PROCEDURĘ WCZESNEGO OSTRZEGANIA?

     Dokumentacja projektowa (skrótowy opis projektu oraz załączniki do wniosku o dofinansowanie w zakresie ochrony środowiska) po ocenie formalnej przekazywana jest niezwłocznie drogą elektroniczną do Regionalnego Konserwatora Przyrody i przedstawiciela pozarządowych organizacji ekologicznych. W tejże korespondencji strony opiniujące są poinformowane o konieczności zachowania zasady bezstronności. W terminie do 10 dni od daty otrzymania dokumentacji Regionalny Konserwator Przyrody i przedstawiciel pozarządowych organizacji ekologicznych (we współpracy z innymi organizacjami ekologicznymi) zapoznają się z projektami i tą samą drogą (pocztą elektroniczną), przekazują odpowiedź do Działu Koordynacji Zagadnień Środowiskowych w UMWD. Powinna ona zawierać opinię dotyczącą ewentualnych uwag/sugestii odnośnie poszczególnych projektów w zakresie zgodności lub niezgodności projektu z polityką zrównoważonego rozwoju. W przypadku, gdy w ciągu 10 dni od przesłania dokumentacji, nie wpłynie żadna opinia uznaje się, że projekt jest zgodny z polityką zrównoważonego rozwoju.

     Opiniowanie może odbywać się według trzech różnych scenariuszy, zależnie od pojawiających się uwag i zastrzeżeń.

     ŚCIEŻKA NR 1

     Strony przekazują opinie pozytywne. Otrzymane aprobaty dla projektu od przedstawicieli organizacji pozarządowych/ekologicznych oraz Regionalnego Konserwatora Przyrody zamieszczane są w zbiorczym zestawieniu list projektów w danym naborze, przekazywanym w dalszej kolejności do rozpatrzenia przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego.

     ŚCIEŻKA NR 2

     W sytuacji, gdy opinie stron opiniujących są rozbieżne, Menedżer ds. Środowiska analizuje ich zasadność, a w przypadku wątpliwości prosi o dodatkowe wyjaśnienia, ewentualnie ponowne rozpatrzenie zgłaszanych uwag. Natomiast w razie braku dalszego porozumienia Menedżer ds. Środowiska może w terminie do 7 dni od otrzymania tych opinii zorganizować spotkanie wszystkich stron w celu wypracowania wspólnego stanowiska. Jeśli efektem wspólnego stanowiska jest uznanie, że projekt narusza politykę zrównoważonego rozwoju, sporządzana jest informacja wnioskująca ponowne rozpatrzenie zgłoszonych zastrzeżeń i uwag i sprawozdanie ze spotkania. Następnie informuje się beneficjenta o uwagach przedstawicieli organizacji pozarządowych/ekologicznych oraz Regionalnego Konserwatora Przyrody. W istotnych sprawach spornych na prośbę Menedżera ds. Środowiska zlecona zostaje również ekspertyza zewnętrzna.

     ŚCIEŻKA NR 3

     W przypadku, gdy obie strony opiniujące zgłaszają zastrzeżenia, Menadżer ds. Środowiska zapoznaje się z zakwestionowanymi projektami. Jeżeli uzna, że zarzuty są zasadne, informuje o tym Beneficjenta, zawiadamiając o uwagach przedstawicieli organizacji pozarządowych/ekologicznych oraz Regionalnego Konserwatora Przyrody. Na prośbę Menedżera ds. Środowiska może zostać również zlecona ekspertyza zewnętrzna. Uczestnikami (stronami) procedury są: Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, reprezentowany przez Kierownika Działu Koordynacji Zagadnień Środowiskowych (Menadżera ds. Środowiska), Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska reprezentowana przez Regionalnego Konserwatora Przyrody oraz strona obywatelska, która jest reprezentowana przez organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska. Jeśli któraś ze stron opiniujących zgłosi zastrzeżenia do określonego wniosku zgłoszonego do dofinansowania, wówczas wniosek ten staje się przedmiotem dodatkowych uzgodnień miedzy nimi. Jeśli stronom (Urząd Marszałkowski, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, strona społeczna) nie udaje się uzyskać porozumienia dotyczącego danego wniosku, to wówczas pomocą może okazać się zamówienie ekspertyzy niezależnej. Ma ona charakter pomocniczy, służący merytorycznej weryfikacji stanowisk na drodze do osiągnięcia porozumienia. Ostatecznie, bez względu na to, czy stronom udało się osiągnąć consensus, czy też nie, stanowiska stron przekazywane są do dalszych prac. Ostateczną decyzję w sprawie finansowania projektu podejmuje Zarząd Województwa Dolnośląskiego.

     CECHY SZCZEGÓLNE DZIAŁAŃ SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO

     Założenia projektu zostały przygotowane przez pracowników Instytucji Zarządzającej, a całe działanie koordynowane przez Menedżera ds. Środowiska oraz zatwierdzone przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego, który  25 września 2007 roku podjął uchwałę 748/III/2007 w sprawie zmiany Uchwały numer 25/III/06 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie przyjęcia Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (ze zmianami). Projekt dokumentu opisującego całą procedurę współpracy z organizacjami pozarządowymi ekologicznymi oraz stroną rządową tzw. Instrukcja Wykonawcza, została poddana konsultacjom grupy roboczej, a jej założenia przyjęte przez IPOC (Instytucji Pośredniczącej w Certyfikacji). Po zatwierdzeniu dokumentu przez IPOC, Instrukcja wykonawcza została przyjęta przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego uchwałą nr 1809/III/08 w dniu 31 lipca 2008 r. w sprawie zatwierdzenia Zestawu Instrukcji Wykonawczych dla Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (wersja1).
Ponadto współpraca z organizacjami pozarządowymi ekologicznymi została uregulowana w zapisach RPO WD na lata 2007-2013. Realizacja przedmiotowego projektu została przekazana do kompetencji Działu Koordynacji Zagadnień Środowiskowych, który to koordynuje współpracę oraz jest odpowiedzialny za usprawnianie przebiegu całej procedury.

     Instytucją Zarządzającą  RPO WD zgodnie z ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju jest Zarząd Województwa Dolnośląskiego. Zgodnie z Regulaminem Organizacyjnym Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego przyjętego Uchwałą nr 1302/III/08 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 18 sierpnia 2008 r. (z późn. zm.) obowiązki IZ pełnią jednostki organizacyjne w ramach Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Obecnie funkcję tę sprawują: Departament Regionalnego Programu Operacyjnego, Departament Budżetu i Finansów, Departament Marszałka, Departament Prawny i Kadr, Wydział Audytu Wewnętrznego.

     Instytucja Zarządzająca, zgodnie z art. 60 rozporządzenia Rady nr 1083/2006, jest odpowiedzialna za zarządzanie regionalnym programem operacyjnym i jego realizację zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami. W tym celu przyjęła szereg procedur dotyczących systemu zarządzania jednostką, w tym m.in. Opis systemu zarządzania i kontroli Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (OSiK RPO WD). Podstawowym narzędziem kontroli procesów zachodzących w IZ RPO WD jest Zestaw Instrukcji Wykonawczych, przyjmowany w drodze uchwały Zarządu Województwa Dolnośląskiego. Zawiera on szczegółowy opis procesów realizowanych w instytucji i pozwala na przeanalizowanie prawidłowości funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli Regionalnego Programu Operacyjnego w IZ RPO WD. Stanowi on rozwinięcie zapisów rozporządzeń wspólnotowych, Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, RPO WD i Uszczegółowienia RPO WD oraz Opisu Systemu Zarządzania i Kontroli w ramach RPO WD 2007-2013 w tych kwestiach, które dotyczą systemu zarządzania i kontroli. Zestaw Instrukcji Wykonawczych, oprócz Opisu Systemu Zarządzania i Kontroli RPO WD, stanowi część procedur zarządzania i kontroli dla Programu, w tym także dla prezentowanego rozwiązania.

     Dział Koordynacji Zagadnień Środowiskowych w UMWD prowadzi bazę danych, w której zawarto wyniki procedury zaopiniowania projektów w zakresie aspektów środowiskowych przez przedstawicieli organizacji ekologicznych oraz Regionalnego Konserwatora Przyrody. Do końca 2010 roku zaopiniowano następujące projekty wg priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego:
1. Priorytet 1: Wzrost konkurencyjności dolnośląskich przedsiębiorstw („Przedsiębiorstwa i Innowacyjność”) – 24 projekty;
2. Priorytet 2: Rozwój społeczeństwa informacyjnego na Dolnym Śląsku („społeczeństwo Informacyjne”) – 57 projektów;
3. Priorytet 3: Rozwój infrastruktury transportowej na dolnym Śląsku („Transport”) – 40 projektów;
4. Priorytet 4: Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwa ekologicznego i przeciwpowodziowego Dolnego Śląska („Środowisko i Bezpieczeństwo Ekologiczne”) – 66 projektów;
5. Priorytet 5: Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku („Energetyka”) – 0 projektów;
6. Priorytet 6: Wykorzystanie i promocja potencjału turystycznego i kulturowego Dolnego Śląska („Turystyka i Kultura”) – 237 projektów;
7. Priorytet 7: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury edukacyjnej na dolnym Śląsku („Edukacja”) -  99 projektów;
8. Priorytet 8: Modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia na Dolnym Śląsku („Zdrowie”) – 94 projekty;
9. Priorytet 9: Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich na terenie Dolnego Śląska („Miasta”) – 263 projekty;
10. Priorytet 10: Pomoc techniczna – 0 projektów.

     Łącznie zaopiniowano 880 projektów. Ocenie przedmiotowej procedury podlegają projekty ubiegający się o dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013. Jest to ściśle związane z ogłoszonymi naborami w ramach poszczególnych priorytetów. Z beneficjentami podpisano umowy na realizację 533 projektów.
Do grupy beneficjentów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego należą między innymi:
- jednostki samorządu terytorialnego i ich związki oraz stowarzyszenia i porozumienia, jednostki organizacyjne JST;
- parki narodowe i krajobrazowe;
- jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych;
- jednostki naukowe;
- szkoły wyższe;
- administracja rządowa;
- organizacje pozarządowe;
- kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych;
- związki i porozumienia instytucji kultury;
- zakłady opieki zdrowotnej działające w publicznym systemie ochrony zdrowia;
- instytucje otoczenia biznesu, prowadzące działalność statutową w zakresie projektu, o którego wsparcie wnioskują w ramach działania;
- Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne;
- podmioty świadczące usługi w zakresie gospodarki odpadowej, wodno-ściekowe w ramach realizacji zadań jednostek samorządu terytorialnego;
- regionalne i lokalne organizacje turystyczne
- zakłady opieki zdrowotnej działające w publicznym systemie ochrony zdrowia z wyłączeniem podmiotów, których organami założycielskimi są: minister, centralny organ administracji rządowej, publiczna uczelnia medyczna, publiczna uczelnia prowadząca działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych;
- spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe,
- towarzystwa budownictwa społecznego.

     Trzeba również zaznaczyć, że m.in. współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie opiniowania projektów ubiegających się o dofinansowanie pod kątem środowiskowym została określona stosownymi zapisami w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Dolnego Śląska na lata 2007-2013. Wypełnia to założenia Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku.

     Strategia rozwoju województwa jest najważniejszym dokumentem przygotowywanym przez samorządy województw, określa bowiem cele i priorytety polityki rozwoju, prowadzonej na terenie regionu. Warunkiem, który umożliwi osiągnięcie sukcesu, jest przede wszystkim celowość działań podejmowanych przez władze samorządowe przy użyciu właściwych narzędzi. Dlatego też punktem odniesienia dla opracowywania Regionalnego Programu Operacyjnego była Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku, która pełni funkcję podstawowego aktu planistycznego w zakresie rozwoju naszego regionu. Główny cel  Regionalnego Programu Operacyjnego jest tożsamy z celem nadrzędnym SRWD – Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Dlatego też Regionalny Program Operacyjny jest jednocześnie głównym narzędziem realizacji regionalnej strategii. Tym samym program realizuje kluczowy wymóg dla wszystkich programów wdrażanych w latach 2007-2013, jakim jest ich wkład na rzecz wzrostu gospodarczego oraz tworzenia warunków sprzyjających zwiększeniu zatrudnienia. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku ma charakter integracyjny zarówno w stosunku do mieszkańców, jak też organizacji pozarządowych oraz jednostek administracji publicznej wszystkich szczebli działających na terenie województwa.

     Wdrożenie zaproponowanej procedury konsultacyjnej jest dodatkowym elementem działania administracji samorządowej. Działanie to, co warto podkreślić, ma charakter, pozafinansowy, niewymagający nadzwyczajnego wysiłku, a jednocześnie jest bardzo pomocne w procesie podejmowania decyzji.  Co ciekawe i ważne, inicjatywa narodziła się jako pomysł oddolny, który nie został narzucony przez regulacje rządowe czy unijne.

     Procedura jest przykładem oryginalnego rozwiązania w zakresie dialogu obywatelskiego na poziomie regionalnym. Pojecie dialogu społecznego obejmuje, najogólniej mówiąc, całokształt relacji miedzy władzą publiczną a społeczeństwem obywatelskim w procesie podejmowania decyzji. Szczególnym przypadkiem jest, co zrozumiałe, podejmowanie decyzji w zakresie ochrony środowiska. W obszarze tym dialog pojawił się stosunkowo niedawno, jednak rozwinął się bardzo dynamicznie. Możliwość włączenia się obywateli w proces podejmowania decyzji jest z jednej strony związany z wolą i gotowością poszczególnych władz, z drugiej zaś strony przybiera powoli charakter konkretnych rozwiązań prawnych.
Warto zauważyć, że procedura przyjęta przez IZ RPO WD spotkała się z dużym zainteresowaniem zarówno ze strony innych urzędów marszałkowskich, jak i ze strony organizacji pozarządowych. Rozwiązanie wprowadzone zostało z inicjatywy administracji i od początku ma pełnić rolę „mechanizmu wczesnego ostrzegania”. Warto też zaznaczyć, że spośród 16 województw w Polsce Województwo Dolnośląskie jako pierwsze wdrożyło procedurę współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie aspektów środowiskowych projektów zgłaszanych do dofinansowania.

     Warto dostrzec osiągnięte korzyści:

     a) Intencją procedury z punktu widzenia samorządu jest w pierwszej kolejności obniżenie ryzyka wiążącego się z możliwością oprotestowania danej inwestycji. Oczywiście nie oznacza to likwidacji sporów i konfliktów, jednak ich możliwie szybkie ujawnienie daje możliwość przeciwdziałania. Po pierwsze, możliwe jest wypracowanie consensusu i dojście do porozumienia miedzy administracją, a organizacjami pozarządowymi. Drugim zaś rozwiązaniem jest wstrzymanie wniosku, który budzi kontrowersje.
Proponowane rozwiązanie ma wiele zalet, np:
-  zgłoszone uwagi, zastrzeżenia od NGO’s pozwalają na uzupełnienie procedur oddziaływania na środowisko przed rozpoczęciem realizacji inwestycji (np. wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej) oraz wymuszają podjęcie określonych czynności jeszcze przed przystąpieniem do prac np. dokonanie przeglądu budynków we współpracy ze specjalistą ornitologiem i chiropterologiem pod kątem występowania miejsc gniazdowania i schronień zwierząt;
- pozwala na uniknięcie niepotrzebnych sporów, protestów po rozpoczęciu inwestycji – to przede wszystkim eliminacja opóźnień w realizacji inwestycji oraz wydatków związanych z dokonywaniem zmian;
- poprawa jakości podejmowanych decyzji – zebrane uwagi i propozycje ze strony organizacji pozarządowych pozwalają dostrzec aspekty decyzji, które trudno zauważyć bez udziału społecznego;
- lepsze poinformowanie wnioskodawców jak i społeczności lokalnych o podejmowanych decyzjach oraz możliwość uzyskanie poparcia dla inwestycji, a co za tym idzie realna legitymizacja podejmowania decyzji przez samorząd.

     b) Z punktu widzenia organizacji pozarządowych uczestnictwo w procedurze jest korzystne, gdyż daje szanse na wyrażenie stanowiska w sposób systematyczny i rokującymi skuteczność. Co więcej, jest to ekonomiczny sposób osiągania celów. Wskazanie projektów budzących zastrzeżenia w ramach procedury jest stosunkowo proste i wymaga o wiele mniejszego wysiłku, niż „głośny protest”, który łączy się nie tylko z dużymi nakładami, ale też z wieloma kontrowersjami, nie gwarantującymi końcowego sukcesu.

     Prezentowane działanie jest przedsięwzięciem pozainwestycyjnym, nie wymagającym zasadniczo angażowania dodatkowych środków finansowych. Do jego realizacji zaangażowano pracowników Działu Koordynacji Zagadnień Środowiskowych (3 osoby), a także przedstawicieli organizacji ekologicznych oraz Regionalnego Konserwatora Przyrody. Z grupy pracowników Wydziału Wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego zaangażowano zaś łącznie 40 osób.

     Włączenie organizacji pozarządowych w proces opiniowania projektów współfinansowanych z RPO jest dobrym przykładem partnerstwa i angażowania społeczeństwa w podejmowanie decyzji dotyczących środowiska. Wiedza i doświadczenia ekologicznych organizacji pozarządowych działających w województwie może okazać się kluczowa podczas procesu podejmowania decyzji o wyborze projektów przez Zarząd Województwa do dofinansowania.

     W procedurze opiniowania projektów ubiegających się o dofinansowanie w ramach RPO WD udział wzięły następujące organizacje ekologicznej działające na terenie Województwa Dolnośląskiego:
- „Eko-Unia” Stowarzyszenie Ekologiczne we Wrocławiu,
- Stowarzyszenie „Eko-Edukacja” we Wrocławiu,
- Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju we Wrocławiu,
- Fundacja Ekologiczna „Zielona Akcja” w Legnicy,
- Stowarzyszenie Ekonatura we Wrocławiu,
- Stowarzyszenie Nowa Idea we Wrocławiu,
- Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej we Wrocławiu,
- Polski Klub Ekologiczny Okręg Dolnośląski,
- Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”,
- Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Centrum Dolnośląskie.

     Przedmiotowa procedura ma pełnić rolę „mechanizmu wczesnego ostrzegania”. IZ RPO (UMWD) uznała, że wśród zagrożeń, jakie mogą się pojawić przy okazji realizacji projektów są także te, związane z możliwością protestów ekologicznych. Co więcej, uznano że niebezpieczeństwo to jest na tyle poważne dla realizacji inwestycji (projektów) a przez to powodzenia w wydatkowaniu środków UE, że należy podjąć pewne kroki zaradcze i procedura oceny jest odpowiedzią na powyższe. Procedury związane z projektami współfinansowanymi przez UE są stosunkowo złożone i czasochłonne. Co więcej niepewności płynące z otoczenia prawnego i instytucjonalnego powodują, że ich bezproblemowe przeprowadzenie jest trudne. Należy, zatem liczyć się z tym, że pewne projekty, zwłaszcza w zakresie transportu (budowa dróg) oraz związane z gospodarką wodną będą budzić kontrowersje i protesty, które mogą mieć poważne konsekwencje. Ostatecznie bowiem, wstrzymanie projektu a nawet opóźnienie prowadzi do bardzo poważnych napięć, opóźnienia prowadzą do strat - podnoszą koszty inwestycji. Przekroczenia terminów realizacji inwestycji współfinansowanych z RPO mogą prowadzić do utraty środków. Ostatecznym punktem odniesienia jest dla administracji wojewódzkiej zaawansowanie wykorzystania środków – słabe ich wykorzystanie może przynieść poważne konsekwencje społeczno-gospodarcze dla regionu.

     Celem procedury opiniowania jest zatem obniżenie ryzyka wiążącego się z możliwością oprotestowania danej inwestycji.  Z kolei, z punktu widzenia organizacji pozarządowych uczestnictwo w procedurze daje szanse na wyrażenie stanowiska w sposób systematyczny i z szansami na skuteczność. Co więcej, jest to ekonomiczny sposób osiągania celów. Wskazanie projektów budzących zastrzeżenia w ramach procedury jest stosunkowo proste. Nadto wymaga o wiele mniejszego wysiłku niż „głośny protest”, który łączy się z dużymi nakładami i kosztami społecznymi. Istnienie procedury może więc pozwolić na skuteczną reakcję w większej ilości przypadków, niż gdyby tejże nie było. Warto zauważyć, że istnieje zgoda miedzy stronami co do obszaru, gdzie konflikty się pojawiają. Dotyczy to mianowicie inwestycji drogowych oraz związanych z gospodarką wodną, przy czym w szczególności istotne są kolizje z obszarami "Natura 2000".

     Zasada partnerstwa będzie również przestrzegana w procesie ewaluacji RPO, poprzez zapewnienie udziału przedstawicieli poszczególnych partnerów w pracach grup sterujących, koordynujących poszczególne badania ewaluacyjne prowadzone w ramach Programu.

     Z uwagi na fakt, że jest to pozafinansowa forma współpracy, możliwość jej zastosowania  w innych jednostkach samorządu, różniących się wielkością czy charakterem, jest jak najbardziej prawdopodobna. Wydaje się też godna rekomendowania w celu usprawnienia procesu podejmowania decyzji w zakresie dofinansowania ze środków UE.

     Do istotnych elementów proponowanego działania należą jego charakterystyczne cechy:
- pozafinansowa forma współpracy;
- nie ma potrzeby angażowania ze strony jednostki samorządowej dodatkowych pracowników (ewentualnie pełnomocnika odpowiedzialnego za kontakty z NGO), przykładowo w województwie dolnośląskim w działaniu uczestniczyło łącznie ponad 40 pracowników jednostki samorządowej oraz organizacji pozarządowych - ekologicznych współpracujących w procedurze;
- możliwość uruchomienia procedury istnieje w każdym czasie, w szczególności w momencie przyjęcia Regionalnego Programu Operacyjnego i planowania przedsięwzięć inwestycyjnych.

     W planowaniu analogicznych działań warto zwrócic uwagę na następujące kroki:
 
1. Znalezienie partnerów,
2. Stworzenie łatwej i przejrzystej procedury,
3. Budowa struktury wewnątrz jednostki samorządu terytorialnego, niekoniecznie zatrudniając dodatkowych pracowników.