Współpraca została zapoczątkowana przez Gminę Wałbrzych w 2011 roku. Rozmowy o systemowym współdziałaniu JST miały na celu poprawę spójności społeczno-gospodarczej regionu. Założenia rozwoju Wałbrzyskiego Obszaru Aglomeracyjnego opracowano w lutym 2012 r., a w kwietniu 2012 przedstawiciele 14 gmin podpisali Deklarację Aglomeracji Wałbrzyskiej, przewidującą przygotowanie wspólnej strategii; kolejne 2 gminy podpisały dokument 31.10.2014 r. Deklaracja stanowiła podstawę do podjęcia decyzji o nawiązaniu długookresowych relacji instytucjonalnych, wykorzystujących efekt synergii. W celu poprawy efektywności współpracy, a także ze względu na obowiązki jakie przyjmie AW w związku z wdrażaniem Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, podjęto także kroki w kierunku instytucjonalizacji partnerstwa. W sierpniu 2013 r. gminy AW podpisały List Intencyjny w sprawie "Współpracy służącej realizacji wspólnych działań w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych". W październiku i listopadzie 2013 r. do Aglomeracji dołączyły kolejne gminy. Zakres oraz obszar współpracy w ramach Aglomeracji Wałbrzyskiej może zostać uznany jako uniwersalny i nowatorski oraz wykorzystany jako modelowy. Tezę tę potwierdza Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego, w której uznano współpracę w ramach AW jako modelową.