Doskonalenie zarządzania usługami publicznymi i rozwojem w jednostkach samorządu lokalnego (gminach i powiatach)
Strona główna
Usługi społeczne
» Kultura
» Pomoc społeczna
» Oświata
» Ochrona zdrowia
» Sport i rekreacja
Usługi techniczne
Rozwój instytucjonalny
Efektywność energetyczna
Współpraca JST-NGO
Współpraca między JST
Dialog społeczny
SMUP
Mapa Praktyk
Inne bazy danych
Publikacje i dokumenty
Portal jst.org.pl

1.665.566
gości odwiedziło nas
od 1 kwietnia 2008 r.


 Usługi społeczne : Kultura
Współpraca samorządu miejskiego z obywatelskim stowarzyszeniem miłośników kolei w promocji lokalnego transportu kolejowego oraz popularyzacji kultury i turystyki w regionie

.:   Skrót i Metryka -> Pełna prezentacja -> Załączniki   :.


Opis sytuacji przed wdrożeniem
Po roku 1989 linie kolejowe w Polsce zostały poważnie zaniedbane i ulegały szybkiej degradacji. Znacznie ograniczono lub wręcz zrezygnowano z inwestycji w utrzymanie linii kolejowych, a za receptę na odzyskanie rentowności uznano fizyczną likwidację lub sprzedaż rzekomo zbędnej infrastruktury. Na wielu liniach zawieszano lub likwidowano połączenia kolejowe. Tak było też w Krotoszynie. W 2006 roku czasowo zawieszono tam nawet połączenia pasażerskie. Niektóre pociągi wprawdzie później przywrócono, ale z kluczowych połączeń regionalnych zachowano tylko jeden pociąg do Poznania i jeden do Wrocławia. Zdeterminowany samorząd miejski Krotoszyna postanowił kolej wypromować oraz wykazać organizatorowi przewozów - samorządowi województwa - że mieszkańcy potrzebują kolei i chcą z niej korzystać. Poszukując różnych możliwości wsparcia tej inicjatywy podpisano pierwszą umowę z obywatelskim stowarzyszeniem - Instytutem Rozwoju i Promocji Kolei.
Opis ogólnego podejścia i szczegółowych zadań

     Inicjatywą inicjującą działania wielkopolskich samorządów w zakresie rozwoju i promocji lokalnych połączeń kolejowych stała się umowa z poznańskim stowarzyszeniem - Instytut Rozwoju i Promocji Kolei. Stronę samorządową reprezentowały gminy Krotoszyn i Koźmin Wlkp. oraz krotoszyński samorząd powiatowy. W jej wyniku uzyskano profesjonalną ekspertyzę uzasadniającą potrzebę utrzymania w interesie mieszkańców lokalnych połączeń kolejowych, a także organizacji nowych. Przeprowadzono badanie frekwencji podróżnych na wszystkich liniach kolejowych przecinających Krotoszyn. Równocześnie przeprowadzono promocję przywróconych połączeń bezpośrednich z Poznaniem i Wrocławiem (druk i kolportaż ulotek, plakatów, broszur na uczelniach, dworcach, w akademikach itp.). W efekcie znacznie wzrósł potok podróżnych, osiągając na  badanych liniach Krotoszyn – Poznań i Krotoszyn – Wrocław nawet 130 osób. W tym okresie koszty współpracy samorządów ze stowarzyszeniem IRPK wynosiły ok. 15 tys. zł rocznie, zaś od 2011 r. ok. 10 tys. zł. W 2011 roku dotychczasowa współpraca zmieniła swój charakter, zorientowany na promocję regionu poprzez aktywną turystykę kolejową.

     Stowarzyszenie IRiPK zainicjowało pod marką TURKOL organizację regionalnych pociągów turystycznych, rozpoczynających i kończących swój bieg w Poznaniu. Pomysł był deficytowy i bez wsparcia samorządów nie byłby możliwy do zrealizowania. W ramach funkcjonującej z samorządami umowy uruchomiono również pociąg po południowej Wielkopolsce, który podróżuje obecnie pod nazwą „Ziemianin”.

     Pierwszy pociąg kursujący przez Środę Wlkp., Jarocin, Koźmin Wlkp., Krotoszyn i Krobię, wyruszył na trasę 11 czerwca 2011 roku. Okazało się, że inicjatywa cieszyła się dużą frekwencją, a ludzie chętnie skorzystali z oryginalnej oferty turystycznej. Pociąg był prowadzony przez parowóz z parowozowni w Wolsztynie, co dodatkowo podniosło prestiż imprezy. Samorządy wsparły jej organizację, przygotowując zarówno dla pasażerów, jak i swoich mieszkańców specjalne atrakcje. Podróżujących ugościł najpierw Jarocin, który przygotował ciekawy program na terenie tamtejszej parowozowni. Miłośnicy kolei i mieszkańcy mieli okazje zapoznać się z historią kolejnictwa na żywo. Kolejno pociąg zawitał do Koźmina Wielkopolskiego. Pasażerów przywitała tam grupa taneczna w strojach ludowych i gościnnie orkiestra dęta z Holandii. Muzyka  i taniec przeniosły się z peronu do wnętrza pociągu, tworząc wyjątkowy klimat rodzinnej imprezy. Orkiestra wykonała kilka utworów muzycznych na pokładzie pociągu. W trakcie dalszej podróży eskapada dotarła do Krotoszyna, powitana tym razem przez miejscową orkiestrę oraz zespół „Krotoszanie" w pięknych strojach ludowych. Pasażerowie mogli podziwiać na krotoszyńskiej stacji parowóz wąskotorowy Px (niestety już nieczynny) i zapoznać się m.in. z kolejową historią miasta. Następnie pociąg udał się w kierunku Krobi, przywitany przez lokalną grupę folklorystyczną. Krobia zaprezentowała również wystawę rękodzieła ludowego, pokazy strażackie, a także historyczne pojazdy wojskowe i ich pasażerów w oryginalnych strojach. Zadbano o posiłek dla pasażerów, korzystając z przygotowanych specjalnie w tym celu stoisk gastronomicznych. Równolegle odbywał się program artystyczny z występami magika, grup folklorystycznych oraz zespołu DZIECI PAPY. Największą atrakcją wizyty pociągu turystycznego w Krobi były VI Otwarte Mistrzostwa Wielkopolski w Wyścigach Drezyn Ręcznych. Na wytyczonym torze stacji Krobia ścigali się na czas śmiałkowie - amatorzy i siłacze – zawodowcy, w tym oczywiście pasażerowie, tworząc co najmniej czteroosobowe drużyny.

Sukces pierwszej edycji pociągu zachęcił organizatorów do jej powtórzenia w następnym roku. Pociąg turystyczny zorganizowano 9 czerwca 2012 roku. Tym razem podróżujących witała najpierw Środa Wielkopolska ze swym wiceburmistrzem na czele. Pasażerowie odwiedzili peron średzkiej wąskotorówki, gdzie zapoznali się z historią i teraźniejszością kolejki. W obrębie stacji uruchomiono dla gości specjalny pociąg wąskotorowy prowadzony przez historyczny, również wąskotorowy parowóz. Tradycyjnie gościnny okazał się Jarocin, oferując tym razem wjazd pociągu do lokomotywowni, w której Towarzystwo Kolei Wielkopolskiej prowadzi kolejowe muzeum. Festyn w jarocińskiej lokomotywowni zgromadził blisko tysiąc osób. Zarówno pasażerowie pociągu, jak i mieszkańcy Jarocina mieli okazję obejrzeć zbiory zabytkowego taboru kolejowego, historyczne pojazdy ustawione w budynku lokomotywowni, makiety kolejowe, a także uczestniczyli w operacji obrotu lokomotywy i uzupełnienia wody w parowozie. Na kolejnej stacji w Koźminie Wielkopolskim pasażerów powitał burmistrz miasteczka wraz z grupą mieszkańców oraz drużyną strażaków w historycznych strojach. Gości, udających się w dalszą podróż do Krotoszyna, poczęstowano jabłkami z koźmińskich sadów. Dworzec krotoszyński nie gościł tylu ludzi od wielu lat. Mieszkańcy miasta w długim orszaku, złożonym z bryczek i w eskorcie konnych ułanów, przeszli z rynku do dworca i bawili się razem z pasażerami. Słodki poczęstunek dla gości ufundowały samorządy miasta i powiatu.  Na dworcowym placu zorganizowano pokaz jazdy motocyklistów. Chętni pasażerowie mieli okazję do zwiedzenia Krotoszyna, korzystając ze specjalnego autobusu z przewodnikiem. Również w Krobi na przyjazd pociągu turystycznego licznie oczekiwali mieszkańcy. Trzygodzinny festyn na stacji w Krobi obfitował w atrakcje przygotowane przez samorząd Krobi wraz z burmistrzem, powiatu gostyńskiego oraz przedstawicieli Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Gościnna Wielkopolska” z Pępowa wraz z jego prezesem. Warto zwrócić uwagę na wyjątkową popularność odcinka trasy Krotoszyn – Krobia. Okazjonalny przejazd pociągiem prowadzonym przez wolsztyński parowóz tak zmobilizował mieszkańców Krobi, że ci przybyli do Krotoszyna autobusami specjalnie zorganizowanymi przez magistrat, by do swojej miejscowości dojechać koleją. Tradycyjnie już na stacji w Krobi odbyły się Eliminacje Mistrzostw Wielkopolski w Drezynach Ręcznych, prezentowali się miłośnicy starych motocykli, zwiedzano miasteczko, zaś na tyłach dworca mieszkańcy i goście uczestniczyli w specjalnie zaaranżowanym programie artystycznym. W Krobi i Krotoszynie przejazdowi pociągu turystycznego towarzyszył zabytkowy autobus "Ogórek", przypominając w historycznych mundurach PKS-u komunikację autobusową z lat 70-tych XX wieku.

W 2013 roku pociąg turystyczny „Ziemianin” pojechał po raz trzeci, udowadniając, że wspólna inicjatywa samorządowców i pasjonatów kolei z poznańskiego stowarzyszenia jest trafiona, zasługuje na wsparcie i zachęca do naśladowania. Pociąg cieszył się dużym zainteresowaniem nie tylko mieszkańców odwiedzanych miast, ale również turystów z różnych regionów Polski. Pociąg odwiedził Środę Wielkopolską, która zaprosiła pasażerów na przejażdżkę Średzką Koleją Wąskotorową oraz  Jarocin, który dla gości otworzył podwoje Muzeum Regionalnego w ratuszu. Nie zapomniano również o uatrakcyjnieniu samej podróży: w pociągu grasował miejscowy rozbójnik Jarota z Krotosza, który z powodu jazdy „na gapę” i innych występków został w Koźminie Wielkopolskim przykładnie osądzony, skazany, a następnie w obecności zgromadzonych wykonano wyrok (patrz załącznik). Miejscowa gościnność zapisała się w pamięci pasażerów smakiem kiszonych ogórków i świeżego chleba ze smalcem, a także lokalnego miodu i innych łakoci, zaś sygnał odjazdu pociągu do Krotoszyna dał sam koźmiński burmistrz. Pasażerowie dotarli kolejno w samo serce wydarzenia KrotoFest – Festiwalu Aktywnych Sąsiadów. Na nowatorską formułę pierwszego tego typu festiwalu w Krotoszynie złożyła się współpraca samorządu miejskiego, jego jednostek organizacyjnych, rad osiedli i około czterdziestu lokalnych stowarzyszeń. Scenę wypełniły nie komercyjne gwiazdy estrady, ale z powodzeniem sami krotoszynianie, którzy w trakcie festiwalu zaprezentowali także nowe logo miasta. Pomysł na KrotoFEST zaczerpnięto z nowej strategii rozwoju gminy, która zakłada wspieranie aktywności i działań integrujących społeczność lokalną poprzez liczne, własne stowarzyszenia mieszkańców i funkcjonujące w gminie organizacje pozarządowe. Festiwal (patrz załącznik) połączył zainteresowania najmłodszych i dorosłych: zorganizowano gry i zabawy, prezentacje multimedialne, wystawy, koncerty muzyków – amatorów, na stoisku bibliotecznym wymieniano książki, a w podwórkowym kinie wyświetlono nakręcony w Krotoszynie film „Przesyłka” w reżyserii Doroty Latour. Co więcej, z urzędnikami magistratu zajmującymi się finansami, sprawami komunalnymi, planami rozbudowy miasta rozmawiano o Krotoszynie i rozwoju gminy. Specjaliści udzielali porad na temat zdrowego stylu życia, a pomysłowi mieszkańcy przedstawiali swoje wizje przyszłości miasta. Dla mieszkańców uruchomiono cieszący się ogromną popularnością lokalny pociąg turystyczny między Krotoszynem i Krobią. Na krobiańskiej stacji czekały na wszystkich wyścigi drezyn ręcznych, przejazdy bryczką konną po okolicy, scena z występami lokalnych artystów, tworząc razem udany Rodzinny Piknik Dworcowy w Krobi.

     
Organizacja pociągu turystycznego nie byłaby możliwa bez współpracy z gminami, leżącymi na trasie przejazdu. Dzięki samorządom gmin i lokalnym organizacjom pozarządowym pociąg stał się inkubatorem rozwoju lokalnej kultury i turystyki. Pasażerowie, początkowo w większości poznaniacy, a sukcesywnie miłośnicy kolei z całej Polski z entuzjazmem odwiedzają kolejne stacje i przystanki, promując odwiedzane przez turystyczne pociągi gminy najskuteczniejszą z metod marketingu, jaką jest osobista, autentyczna, przekazywana z ust do ust „szeptana” reklama. Należy podkreślić kluczową rolę samorządów lokalnych w tym oryginalnym promocyjnym przedsięwzięciu. To magistraty, rady osiedli, lokalne grupy działania i stowarzyszenia organizują imprezy, festyny, wycieczki do ciekawych miejsc i placówek kultury, aktywizując do działania także swoich mieszkańców. Samorządy wspierają również projekt bezpośrednio finansowo, zawierając ze Stowarzyszeniem IRiPK umowy o współpracy (patrz załącznik). Sfinansowanie uruchamianych pociągów turystycznych jedynie przychodami z biletów byłoby niemożliwe, zwłaszcza, że każda z kolejowych wycieczek promuje przejazdy rodzin z dziećmi, młodzieży szkolnej i osób starszych, honorując większość ustawowych ulg, których oczywiście państwo nie rekompensuje. Doświadczenie tych kilku lat pokazuje jednak, że przedsięwzięcia turystyki kolejowej to idea, która wszystkim się opłaca. Miłośnicy kolei podróżują całymi rodzinami, poznając piękne regiony Polski za przystępną ceną. Samorządy poprzez relatywnie niewielkie nakłady finansowe i korelację własnych imprez z terminami pociągów skutecznie realizują własne strategie promocji, nie tylko zyskując aprobatę mieszkańców, ale również skutecznie stymulując lokalny rozwój. Wreszcie pasjonaci parowozów, kolei wąskotorowych, normalnotorowych, nowoczesnych i zabytkowych, urokliwych linii kolejowych i wyjątkowej, niepowtarzalnej infrastruktury są szczęśliwi, realizując swoje hobby. Pewien „problem” wydają się mieć agendy zarządzające transportem kolejowym, zdumione dużym zainteresowaniem pasażerów i turystów normalnymi, zwyczajnymi, oby jak najsprawniej funkcjonującymi kolejami, a także rosnącym naciskiem mieszkańców i lokalnych społeczności nie na ich likwidację, lecz odbudowę, utrzymanie dobrego stanu technicznego i ich rozwój. Do Krotoszyna i Krobi nigdy zapewnie nie dojedzie mityczne Pendolino, ale może się okazać, że o jakości życia mieszkańców gmin południowej Wielkopolski zdecyduje choć w niewielkiej części prosty, sprawdzony pomysł samorządowców i miłośników kolei – pociąg turystyczny „Ziemianin” a także następne, podobne inicjatywy.

Rezultaty wdrożenia narzędzia
Wspólna organizacja przedsięwzięć turystyki kolejowej przez samorządy i pasjonatów kolei oraz miłośników swoich lokalnych ojczyzn przynosi konkretne rezultaty. W szczególności:
- służy promocji miast, gmin i regionów poprzez historię, kulturę i turystykę, a w efekcie przyczynia się do ich rozwoju społecznego i gospodarczego;
- integruje społeczności lokalne, przyczynia się do nawiązywania i ożywiania współpracy przez sąsiadujące samorządy dzięki identyfikacji podobnych obszarów funkcjonalnych, w tym w zakresie transportu;
- przeciwdziała likwidacji i destrukcji lokalnych linii kolejowych wraz z infrastrukturą, które zwłaszcza dla małych samorządów gminnych i ich mieszkańców stanowią szansę rozwoju, często lekceważoną z perspektywy władz centralnych, a nawet regionalnych.

Warto zauważyć, że rosnące zainteresowanie zorganizowaną turystyka kolejową i dostrzegalna, mimo wielu niedogodności, znacząca frekwencja (zarówno na uruchamianych liniach turystycznych, jak i w komunikacji tradycyjnej) staje się silnym argumentem przeciwko likwidacji połączeń kolejowych. Mieszkańcy i pasażerowie udowadniają, że pociągi nawet na lokalnych trasach mają sens i możliwa jest taka organizacja tych przejazdów, że nie będą one generowały strat, ale staną się stymulatorem rozwoju lokalnego w wielu aspektach, wpływając na poprawę jakości życia mieszkańców.

Nie można też pominąć walorów promocyjnych turystycznych pociągów specjalnych dla każdej z gmin odwiedzanych na trasie przejazdu kolei. Imprezy, często cykliczne, organizowane wspólnie, z coraz większym rozmachem, staja się doskonałą wizytówką organizatorów. Pociąg „Ziemianin” zaprezentował gminy południowej Wielkopolski pasażerom z różnych części naszego kraju. Z pozoru jednorazowi goście, którzy „z pociągu” obejrzeli Krotoszyn, Koźmin Wlkp., Krobię, Środę Wlkp. czy Jarocin wracają tam znów jako turyści.  Wydaje się, że dalszy rozwój inicjatyw kolejowych jeszcze mocniej wpłynie na wzajemne poznawanie się i integrację sąsiadujących społeczności, najpierw lokalnych, potem regionalnych itd.
Zasady równości płci
Program ten jest projektem neutralnym, nie naruszającym zasad równości w dostępie kobiet i mężczyzn do usług publicznych. Jego realizacja bezpośrednio wpływa na poprawę jakości życia mieszkańców gminy bez względu na płeć.
Współpraca ze społeczeństwem obywatelskim

     Zrealizowane przedsięwzięcia wynikają z podjętej współpracy samorządów z obywatelskim stowarzyszeniem Instytut Rozwoju i Promocji Kolei. Nie byłyby one jednak możliwe bez współudziału mieszkańców i lokalnych grup działania. To właśnie członkowie społeczności miast i gmin położonych na trasie pociągu turystycznego i aktywnie uczestniczą w organizowanych imprezach, a także podróżują specjalnymi pociągami uruchamianymi na krótkich trasach lokalnych. Miejscowi samorządowcy, pasjonaci, wolontariusze i sami mieszkańcy świadczą pomoc merytoryczną przy odkrywaniu kolejnych atrakcji regionu, nieznanych pasażerom pociągu z całej Polski. Stają się przewodnikami pasażerów, opowiadając o historii i tradycji odwiedzanych miast oraz ambasadorami swoich małych ojczyzn. Warto również podkreślić, że w Krotoszynie, przy okazji przedsięwzięcia kolejowego, po raz pierwszy zorganizowano Festiwal Aktywnych Sąsiadów KrotoFest, w całości tworzony przez lokalne społeczności.

Zalecenia dla instytucji zainteresowanych replikacją
Niektóre z polskich gmin, zainteresowanych promocją kolei i rewitalizacją lokalnych linii kolejowych, podejmują w tym zakresie działania własne w miarę swoich możliwości. Są wśród nich te najaktywniejsze, które inicjują lub współorganizują lokalne imprezy turystyki kolejowej. Instytut Rozwoju i Promocji Kolei przy współpracy samorządów uruchomił już pociągi m.in. do Torunia, Wągrowca, Kołobrzegu, Nowej Rudy, Łagowa czy Kępic, odwiedzając również gościnne gminy położone na trasach przejazdów.
Propozycja wydaje się być niezwykle atrakcyjną dla wszystkich gmin posiadających przejezdną linię kolejową, nawet taką, na której zlikwidowano już przejazdy pasażerskie. Często wystarczy pasja i dobry pomysł na przyjęcie okazjonalnych kolejowych turystów. Goszcząc ich w swoim mieście można zaprezentować lokalne atrakcje turystyczne i tradycje kulturalne. Forma i sposób organizacji imprezy jest oczywiście sprawą indywidualną. Jedne gminy zapraszają do zwiedzenia swoich miejscowości: na starówkę, do muzeów, zamków, czy innych miejsc godnych zobaczenia, inne zaś goszczą pasażerów i mieszkańców na koncertach, festynach i piknikach.
Przykładem organizacji takiego przedsięwzięcia są zaprezentowane doświadczenia Krotoszyna, który zdecydował się zaufać prężnemu stowarzyszeniu obywatelskiemu, działającego pod nazwą Instytut Rozwoju i Promocji Kolei w Poznaniu. Niektóre samorządy próbują promować swoje linie kolejowe własnymi siłami. Tam gdzie angażują się pasjonaci i wolontariusze, często będący mieszkańcami swoich małych ojczyzn, drzwi do promocji i rozwoju gminy poprzez turystykę kolejową wydają się być otwarte. Potwierdza to opinia samorządów, które wzorem Krotoszyna zapraszają do siebie pociągi turystyczne (zob.: www.turkol.pl), nie wyobrażając sobie kolejnego sezonu bez przyjazdu pociągu i nowych gości!

.:   Skrót i Metryka -> Pełna prezentacja -> Załączniki   :.

 Doskonalenie zarządzania usługami publicznymi
i rozwojem w jednostkach samorządu lokalnego
(gminach i powiatach)
 Związek
Miast Polskich
Związek
Gmin Wiejskich RP
Związek
Powiatów Polskich